Zoek nu hulp!
Chat
Wat is alcoholverslaving?
Alcoholverslaving is verlies van vrije wil over het gebruik van alcohol.
Alcoholverslaving betekent dat je de controle over je drinkgedrag kwijtraakt en ondanks dat je weet dat alcohol negatieve gevolgen heeft, lukt het je niet om te stoppen. Vaak ben je zowel geestelijk als lichamelijk afhankelijk. Je hebt alcohol nodig om je goed te voelen en bij stoppen krijg je last van ontwenningsverschijnselen zoals trillen, zweten of prikkelbaarheid.
Artsen gebruiken hiervoor de term problematisch alcoholgebruik. Het gaat dan niet zozeer om hoeveel je drinkt, maar vooral wat het met je doet: krijg je problemen thuis, op je werk of met je gezondheid? Dan is het tijd om hulp te overwegen.
Alcoholverslaving als chronische hersenziekte
Alcoholverslaving is meer dan alleen 'veel drinken'. Het wordt ook wel beschouwd als een chronische hersenziekte, omdat langdurig overmatig alcoholgebruik blijvende veranderingen in het brein veroorzaakt. Hierdoor wordt stoppen steeds moeilijker — zelfs als je de negatieve gevolgen ervan al merkt.
Wat gebeurt er als je regelmatig teveel drinkt?
- In het begin voelt drinken gezellig of ontspannend. De alcohol verlaagt remmingen en je maakt makkelijk contact met anderen.
- Na een tijdje went je lichaam aan de alcohol. Je hebt steeds meer alcohol nodig om hetzelfde effect te bereiken.
- Later verandert je gedrag: je denkt vaak aan drinken, verzint excuses om te drinken of gaat het drinken verbergen voor anderen.
- Uiteindelijk is er volledig controleverlies over het drinken. Je drinkt steeds vaker en vroeger op de dag en je gezondheid en relaties lijden onder het drinken.
Bij langdurig gebruik kan stoppen ook gevaarlijk zijn. Er kunnen dan ernstige ontwenningsverschijnselen optreden. Stop daarom nooit op eigen houtje — laat je begeleiden door een arts of verslavingszorginstelling.
Wanneer ben je verslaafd aan alcohol?
Niet het aantal glazen per dag of week bepaalt of je verslaafd bent, maar de controle die je erover hebt. Als je merkt dat je steeds denkt aan je volgende drankje of niet meer kunt minderen, kan er sprake zijn van verslaving.
Binnen de verslavingszorg wordt een alcoholverslaving aan de hand van een aantal criteria vastgesteld. Bij deze criteria wordt vooral gekeken of je nog controle hebt over je gebruik en of er problemen zijn ontstaan door het gebruik. Er kan dan sprake zijn van een milde (2 of 3 criteria), matige (4 tot 5 criteria) of ernstige (6 of meer criteria) aandoening.
Criteria voor een alcoholverslaving*
- Je gebruikt vaak alcohol in grotere hoeveelheden of langer dan de bedoeling was.
- Het lukt je niet om het alcoholgebruik te minderen.
- Je besteedt veel tijd aan het drinken of het herstellen van alcohol.
- Je hebt een sterke hunkering naar drank.
- Door het alcoholgebruik kun je niet meer voldoen aan belangrijke verplichtingen op je werk, school of thuis.
- Je blijft alcohol gebruiken ondanks terugkerende sociale of interpersoonlijke problemen. Deze problemen worden veroorzaakt of verergerd door de effecten van alcohol.
- Vanwege het alcoholgebruik besteed je minder tijd of ben je gestopt met belangrijke sociale, beroepsmatige of vrijetijdsactiviteiten.
- Er is sprake van terugkerend alcoholgebruik in situaties waarin dit fysiek gevaar oplevert.
- Je blijft alcohol gebruiken, ook al weet je dat er blijvende of terugkerende lichamelijk of psychische problemen zijn die waarschijnlijk veroorzaakt of verergerd zijn door de alcohol.
- Er is sprake van tolerantie. Bij tolerantie heb je behoefte aan steeds meer alcohol om het gewenste effect te bereiken of heb je een duidelijk verminderd effect bij dezelfde hoeveelheid alcohol.
- Je hebt last van ontwenningsverschijnselen als je stopt met drinken of je gebruikt alcohol om ontwenningsverschijnselen te verlichten of te voorkomen.
*Bron: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Kun je verslaafd zijn als je alleen drinkt in het weekend?
Ja, ook als je alleen drinkt in het weekend kan dat wijzen op een problematisch patroon. Sommige mensen drinken bijvoorbeeld op werkdagen niets maar gebruiken grote hoeveelheden alcohol in het weekend. Dit wordt ook wel binge-drinking genoemd. Als je elk weekend veel drinkt kunnen dezelfde risico's ontstaan als bij dagelijks drinken. Daarnaast heeft het drinken van grote hoeveelheden in korte tijd een vergrote kans op black-outs, alcoholvergiftiging of een hartinfarct.
Symptomen van alcoholverslaving
Een alcoholverslaving ontstaat meestal heel geleidelijk waardoor de signalen niet altijd herkend worden. The Home Clinic onderscheidt drie fasen van alcoholverslaving - elk met hun eigen kenmerken. Naast deze fasen zijn er ook gedragsveranderingen en uiterlijke signalen die kunnen wijzen op een probleem. Wanneer je deze signalen herkent dan is het belangrijk om in actie te komen.
Symptomen van vroege alcoholisme
- Regelmatig denken aan alcohol
- Drinken om je beter te voelen of stress te verlichten
- Smoesjes vinden om te kunnen drinken
- Moeite met stoppen na één drankje
- Vaak dronken of een kater
Symptomen van matige alcoholisme
- Geïrriteerd of angstig zonder alcohol
- Meer alcohol nodig om hetzelfde effect te bereiken
- Drinken om afkickverschijnselen te voorkomen
- Ontkenning of bagatelliseren van het probleem
- Problemen op werk en in relaties
Symptomen van ernstig alcoholisme
- Fysieke klachten zoals trillende handen, slecht slapen, zweten of maagproblemen
- Alcohol nodig hebben om de dag door te komen
- Concentratiestoornissen
- Slecht eten en/of slechte zelfzorg
- Sociale isolatie
Veranderingen in gedrag en uitstraling
Naarmate de verslaving ernstiger wordt kunnen er ook gedragsveranderingen optreden en worden uiterlijke signalen zichtbaar. Deze veranderingen worden niet altijd herkend als onderdeel van een verslaving, maar kunnen belangrijke aanwijzingen zijn.
Gedragsverandering
- Minder interesse in hobby’s of sociale contacten
- Belangrijke afspraken vergeten of afzeggen
- Vaak te laat komen op het werk of een hoog ziekteverzuim
- Ontkenning of liegen over hoeveel of hoe vaak je drinkt
- Slechte concentratie of geheugenproblemen
- Instabiele emoties of prikkelbaarheid
Uiterlijke symptomen
- Rood gelaat, soms met rode gesprongen aders bij de neus en de wangen
- Rode ogen of gesprongen adertjes in de ogen
- Onverzorgd uiterlijk of veranderingen in kledingstijl
- Gewichtsverlies of juist toename
- Trillende handen of een onvaste motoriek
- Onaangename adem of lichaamsgeur
Oorzaken van een alcoholverslaving
Waarom raakt iemand verslaafd aan alcohol? Er is meestal niet één enkele reden. Vaak gaat het om een combinatie van biologische, psychologische en sociale factoren:
Erfelijke aanleg
In bepaalde families komt alcoholverslaving meer voor.
Erfelijkheid speelt hierin een grote rol: bij ongeveer 50% van de mensen met een alcoholverslaving is er sprake van een genetische aanleg.
Daarnaast kijken jongeren naar volwassenen en denken dat drinken veilig is, omdat hun ouders dat ook doen. Volgens de Nationale Drug Monitor heeft 80% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder minstens één keer in hun leven alcohol gedronken.
Omgevingsfactoren
Het drinken van alcohol is een geaccepteerd fenomeen van de samenleving.
In sommige sociale omgevingen is veel drinken de norm, bijvoorbeeld binnen studentenverenigingen of beroepsgroepen waarin alcoholgebruik sociaal geaccepteerd is.
Psychische klachten
Mensen met angst, trauma of depressie gebruiken alcohol soms als 'zelfmedicatie'.
Alcohol wordt dan vaak gebruikt om de emoties of spanningen te onderdrukken. Hierbij kunnen ook sociale factoren een rol spelen. Armoede, schulden, eenzaamheid en het ontbreken van een levensdoel of perspectief geven een grotere kans op alcoholverslaving.
Risico's van alcoholverslaving
Alcohol is schadelijk voor het lichaam. Het veroorzaakt onder meer verschillende vormen van kanker, is schadelijk voor verschillende organen zoals de lever en de hersenen en is schadelijk voor de ongeboren vrucht. Belangrijk aandachtspunt is ook het gelijktijdig gebruik van alcohol met drugs of medicatie. Hierbij kan een interactie optreden dat in sommige situaties zelfs levensbedreigend kan zijn.
Een alcoholverslaving kan psychologische problemen, zoals angst en depressie in stand houden, versterken en zelfs veroorzaken. Veel sociale problemen zijn gerelateerd aan een hoog alcoholgebruik, waaronder problemen binnen het gezin of op het werk. Een alcoholverslaving raakt nooit alleen de drinker. Alcoholisten hebben vaak moeite om een gezonde relatie met hun partner of kinderen in stand te houden en vrienden en familieleden van alcoholisten haken vaak af. The Home Clinic betrekt daarom, als dat mogelijk is, gezinsleden bij de behandeling om het gezin te leren samenwerken in de strijd tegen verslaving en hiermee de negatieve spiraal van conflict en wantrouwen te doorbreken.
Gezondheidsrisico's
- Ongelukken
- Hoge bloeddruk
- Maagzweer
- Hersenschade (zoals Korsakov)
- Verminderde vruchtbaarheid
- Schadelijk voor de ongeboren vrucht
- Verhoogd risico op kanker zoals borst-, darm-, lever- en keelkanker
Psychologische problemen
- Slapeloosheid
- Burn-out en depressie
- Angst en paniekaanvallen
- Stress
- Verlies van impulsbeheersing
- Verbale of fysieke agressie
- Geheugenverlies
Sociale problemen
- Relatieproblemen
- Problemen binnen het gezin
- Problemen binnen het sociale netwerk van vrienden, familie en collegae
- Problemen op het werk
- Financiële problemen
- Juridische problemen
Interactie met drugs en medicatie
- Combinatie van alcohol met cocaïne: door het gebruik van cocaïne kunnen enorme hoeveelheden alcohol gedronken worden die normaal niet mogelijk zijn. Hierdoor is een grotere kans op alcoholvergiftiging.
- Combinatie van alcohol en paracetamol: de combinatie doet een grote aanspraak op de lever waardoor je sneller schade kunt oplopen aan dit orgaan.
Verschil tussen alcoholmisbruik en alcoholverslaving
Binnen de verslavingszorg worden naast de term problematisch alcoholgebruik ook nog de termen alcoholmisbruik en alcoholafhankelijkheid gebruikt. Alcoholmisbruik is een term voor het op een onveilige en onverantwoorde manier drinken van alcohol, bijvoorbeeld autorijden onder invloed van alcohol. Bij alcoholafhankelijkheid is er sprake van een psychische en lichamelijke afhankelijkheid. Vaak zijn er dan ook ontwenningsverschijnselen wanneer je met de alcohol stopt.
Test: Ben ik alcoholverslaafd?
Je kunt testen of je een alcoholverslaving hebt door een aantal maanden te stoppen met drinken. Als je grote moeite ondervindt om te stoppen of als je ontwenningsverschijnselen ervaart tijdens het stoppen met alcohol, heb je mogelijk een alcoholverslaving.
Je kunt ook de alcoholtest doen op onze website. Deze test bestaat uit 11 vragen en geeft een indicatie over de mogelijke ernst van verslaving en of je eventueel hulp nodig hebt.
Hulp bij alcoholverslaving
Wil je stoppen of minderen? Op de pagina over afkicken van alcohol lees je alles over onze behandelingen, begeleiding en therapieën. Hulp is altijd dichtbij — ook als je nog twijfelt.
Verlies van Controle?
Twijfel je over je eigen alcoholgebruik of dat van een dierbare naaste?
0294 450 186
Veelgestelde vragen
1. Is elke dag drinken een verslaving?
Niet per sé, maar het is wel een waarschuwingssignaal. Vooral als je merkt dat je niet kunt stoppen.
2. Wanneer ben je een weekend alcoholist?
Als er een hardnekkig patroon ontstaat waarbij je alleen in het weekend grote hoeveelheden drinkt (binge-drinking) en doordeweeks niet, dan kan er sprake zijn van een alcoholverslaving.
3. Kun je zelf stoppen met alcohol?
Sommige mensen lukt dat, maar vooral als er sprake is van ontwenningsverschijnselen bij het stoppen is het verstandig om professionele hulp in te schakelen.
4. Wat is chronisch alcoholgebruik?
Bij chronisch alcoholgebruik heb je geen controle meer over de drank. Je drinkt steeds vaker of steeds vroeger op de dag en pogingen om niet of minder te drinken mislukken.
5. Wanneer ben je alcoholverslaafd?
Een alcoholverslaving ontstaat meestal geleidelijk. Vaak begint het met een terugkerend patroon in je drinkgedrag. Dat hoeft niet per sé dagelijks te zijn — ook als je alleen in het weekend drinkt, kun je verslaafd zijn.
Waar het vooral om draait, is controle: kun je stoppen als je dat wilt? Of merk je dat het drinken steeds vaker leidt tot problemen, bijvoorbeeld thuis, op je werk of voor je gezondheid? Dan kan er sprake zijn van een alcoholverslaving. Het verlies van controle en de negatieve gevolgen van alcoholgebruik zijn de belangrijkste signalen.
6. Is alcoholisme een ziekte?
Ja, een alcoholverslaving wordt gezien als een chronische hersenziekte, omdat langdurig teveel drinken blijvende veranderingen in het brein veroorzaakt, waardoor het stoppen steeds moeilijker wordt.
7. Wat is overmatig alcoholgebruik?
Overmatig alcoholgebruik betekent dat je meer drinkt dan goed is voor je gezondheid. Volgens internationale richtlijnen, zoals van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), is geen alcohol het veiligst. Toch wordt in Nederland vaak uitgegaan van maximaal 1 standaardglas alcohol per dag, met minstens twee alcoholvrije dagen per week.
Drink je structureel meer dan dit — bijvoorbeeld meerdere glazen op een avond of elke week een ‘drinkweekend’ — dan valt dat onder overmatig gebruik. Zeker als je merkt dat je moeilijk kunt stoppen of dat het drinken gevolgen heeft voor je stemming, relaties of gezondheid, is het goed om stil te staan bij je drinkgedrag.
8. Wanneer is alcohol schadelijk?
Alcohol is schadelijk op twee manieren:
- Bij één keer veel drinken (bijvoorbeeld binge drinking) kun je last krijgen van acute effecten zoals misselijkheid, black-outs, vergiftiging of agressief gedrag.
- Bij langdurig veel drinken tast alcohol je hersenen, lever en hart aan. Ook het risico op verslaving, depressie en bepaalde vormen van kanker neemt toe.
Zelfs kleine hoeveelheden kunnen al een negatief effect hebben, zeker als je regelmatig drinkt.
9. Welke symptomen heb je bij het afkicken van alcohol?
Als je een alcoholverslaving hebt en stopt met het drinken van alcohol, dan kun je last krijgen van ontwenningsverschijnselen zoals trillen, zweten en slapeloosheid. Je kunt je ook onrustig of geïrriteerd voelen. Soms kun je last krijgen van ernstiger ontwenningsverschijnselen.
Zie voor een volledig overzicht onze pagina Ontwenningsverschijnselen bij alcoholverslaving