Chat
voor hulp of advies!
Wat is verslaving en hoe ontstaat het?
Verslaving ontstaat wanneer je herhaaldelijk middelen gebruikt of bepaalde handelingen uitvoert die een prettig effect hebben op het beloningssysteem in je hersenen. Dit systeem speelt een grote rol bij genot en motivatie. Zo kun je verslaafd raken aan alcohol of drugs, maar ook aan gedrag zoals gokken, gamen of zelfs winkelen.
Een verslaving herkennen begint vaak met het besef dat je de controle verliest. Je blijft doorgaan, zelfs als je merkt dat het negatieve gevolgen heeft voor je gezondheid, werk of relaties. Dat dwangmatige patroon is kenmerkend voor verslaving, ongeacht de vorm.
De oorzaken van verslaving verschillen per persoon. Sommige mensen zijn gevoeliger voor verslaving dan anderen. Erfelijke aanleg speelt een rol, maar ook psychologische en sociale factoren — zoals stress, trauma of een omgeving waarin gebruik normaal is — kunnen bijdragen.
Wat gebeurt er als je verslaafd raakt?
Bij langdurig gebruik van alcohol of drugs neemt het effect steeds meer af omdat je hersenen zich aanpassen aan het gebruik. Hierdoor wil je steeds meer gaan gebruiken. Uiteindelijk raakt je lichaam zo gewend aan het middel dat je je geestelijk en lichamelijk slecht gaat voelen zodra je wilt stoppen. Gebruik van alcohol of drugs is nu een obsessie en de verslaving wordt het belangrijkste in je leven.
Geen verslaving, toch een probleem?
Veel mensen denken bij verslaving aan ernstig zieke mensen die de hele dag door met alcohol of drugs bezig zijn. Maar ook als het gebruik van alcohol of drugs nog geen obsessie is, kan het schadelijk zijn voor je persoonlijk leven. Als je bijvoorbeeld regelmatig meer gebruikt dan je je had voorgenomen of als je door het gebruik regelmatig katterig, moe of chagrijnig bent dan kan er al sprake zijn van controleverlies.
Soorten verslaving
Middelen- of gedragsverslaving
Verslaving kan gedrag- of middel-gerelateerd zijn. Beide vormen worden gekenmerkt door een intense hunkering en emotionele behoefte met fysieke drang. Er zijn nog meer overeenkomsten tussen gedrag- en middel-gerelateerde verslaving maar in het algemeen heeft een gedragsverslaving minder fysieke kenmerken dan een middel-gerelateerde verslaving. Wetenschappers hebben nog veel discussie over de overeenkomsten en verschillen tussen de symptomen en de gevolgen van deze tweedeling.
Alcohol- of drugsverslaving
Drugs en alcohol zijn verslavende middelen die invloed hebben op de manier waarop ons lichaam, met name de hersenen, omgaat met communicatie en het verwerken van informatie. Langdurig drugsgebruik veroorzaakt veranderingen in de hersenen en leidt hierdoor tot een drugsverslaving, maar de manier waarop dit gebeurt is afhankelijk van de drugs die gebruikt worden.
Stimulerende middelen zoals tabak, cocaïne en amfetaminen stimuleren de hersenen en het zenuwstelsel en veroorzaken een verhoogde alertheid. Remmende middelen zoals alcohol, cannabis of benzodiazepinen vertragen de activiteit in de hersenen en het zenuwstelsel en veroorzaken ontspanning. Hallucinogenen zoals LSD en XTC verstoren de communicatie tussen de hersenen en het zenuwstelsel, waardoor hallucinaties kunnen ontstaan.
Een behandeling voor drugs- of alcoholverslaving richt zich niet alleen op het soort middel dat wordt gebruikt en hoe lang iemand verslaafd is maar ook op de problemen die iemand ervaart rondom de verslaving en de manier waarop het middel zijn of haar leven heeft beïnvloed. Bij The Home Clinic is een behandeling voor verslaving daarom altijd een proces toegespitst op een individu.
Alcoholverslaving
Alcoholverslaving wordt ook alcoholisme of een stoornis in alcoholgebruik genoemd. Het is een van de meest voorkomende verslavingen in de wereld.
Naar schatting zijn er in Nederland 850.000 mensen met problematisch alcoholgebruik. Alcoholverslaving is aan de orde als iemand regelmatig teveel drinkt, waardoor schade of stress wordt veroorzaakt.
- Verschillende vormen van problematisch drinken:
- Alcoholafhankelijkheid en -misbruik: voorheen werden deze termen door professionals gebruikt als 2 afzonderlijke diagnoses binnen alcoholverslaving. Bij alcoholafhankelijkheid heeft iemand lichamelijke afkickverschijnselen, bij alcoholmisbruik is dit niet het geval. Tegenwoordig vallen beiden stoornissen onder de term problematisch alcoholgebruik.
- Binge-drinken: Bij binge-drinken worden dagen van niet tot weinig drinken afgewisseld met dagen waarin buitensporig wordt gedronken. Dit is bijvoorbeeld als iemand doordeweeks niet drinkt en in het weekend grote hoeveelheden.
- Zwaar drinken: Er is sprake van zwaar drinken als iemand meer dan 5 keer per maand 5 drankjes drinkt.
Drugsverslaving
De meest voorkomende drugsverslavingen in Nederland zijn cocaïneverslaving en cannabisverslaving. Drugs zoals XTC, speed en heroïne worden in veel mindere mate gebruikt
Drugs veroorzaken een kortstondige verstoring in de hersenen. Hierdoor ervaar je een verandering in waarneming van de werkelijkheid of gevoelens van ontspanning en geluk.
Deze kortstondige veranderingen zijn over het algemeen niet schadelijk maar veroorzaken op lange termijn ongewenste en blijvende schade in de hersenen en andere organen in het lichaam. Deze effecten dragen bij aan de verslavende werking van de drugs.
Hoewel er in Nederland geen actieve handhaving is zijn drugs wettelijk verboden middelen. Dit betekent dat je wettelijk gezien geen drugs mag gebruiken en niet in drugs mag handelen.
Medicijnverslaving
Zelfs wanneer medicijnen worden gebruikt zoals voorgeschreven, kan het gebruik van medicijnen leiden tot een medicijnverslaving.
Geneesmiddelen op recept worden gebruikt om symptomen van ziekten en andere medische aandoeningen te behandelen. Wanneer sommige geneesmiddelen echter langdurig of op een andere manier dan voorgeschreven worden gebruikt, dan neemt de kans op het ontwikkelen van een medicijnverslaving drastisch toe.
Medicijnen met een verslavende werking zijn onder meer:
- Opioïden zoals Oxycodon of Fentanyl
- Benzodiazepine zoals Diazepam, Xanax, Oxazepam, Temazepam
- Stimulantia zoals Ritalin, Dexamphetamine
Gedragsverslaving
Net als bij drugs kan bepaald repeterend gedrag korte gevoelens van geluk of euforie geven. Op de lange termijn kun je door het regelmatig herhalen van dit gedrag de controle over het gedrag verliezen.
Als je lijdt aan een gedragsverslaving dan heb je symptomen vergelijkbaar met die van drugsverslaafden. Je vindt het lastig om het gedrag te onderdrukken en hebt het steeds vaker nodig om je prettig te voelen. Je kunt je mogelijk terugtrekken uit het sociale leven en kunt ook terugval in dit gedrag ervaren waardoor je steeds meer gevangen raakt in je verslaving. Gedragsverslaving komt veel voor in combinatie met een alcohol- of drugsverslaving.
The Home Clinic biedt behandeling voor mensen met een gedragsverslaving in combinatie met een alcohol- of drugsverslaving. De alcohol- of drugsverslaving staat hierbij op de voorgrond.
Veel voorkomende gedragsverslavingen:
- Seks
- Gokken
- Kopen
- Eten
- Gamen
Wat is een hoog functionerende verslaafde?
Hoog functionerende verslaafden zijn mensen die aan een drugs- of gedragsverslaving lijden, maar nog steeds in staat zijn om op een hoog niveau te presteren op het werk en binnen hun eigen sociale netwerk. Hoog functionerende verslaafden zijn echter, ondanks het schijnbaar goed functioneren, gevangen in een obsessie voor het gebruik. Ze kunnen de verslaving langer volhouden, omdat ze minder snel de gevolgen van verslaving zoals financiële of gezondheidsproblemen ondervinden.
Snelle feiten Verslaving
Alcohol
- Gebruik Nederlanders in afgelopen jaar: 80%
- Diagnose afhankelijkheid of misbruik: ca. 478.000
- Zoekt hulp met alcohol als primaire verslaving: 29.374
Tabak
- Gebruik Nederlanders in afgelopen jaar: 23%
- Aantal zware rokers (meer dan 20 sigaretten per dag): ca. 480.000
- Zoekt hulp met tabak als primaire verslaving: 809
Kalmerings- of slaaptabletten
- Gebruik Nederlanders in afgelopen jaar: 11%
- Diagnose afhankelijkheid of misbruik: ca. 57.000
- Zoekt hulp met kalmerings- of slaapmiddelen als primaire verslaving: 581
Cannabis
- Gebruik Nederlanders in afgelopen jaar: 7%
- Diagnose afhankelijkheid of misbruik: ca. 69.500
- Zoekt hulp met cannabis als primaire verslaving: 10.816
Cocaïne
- Gebruik Nederlanders in afgelopen jaar: 2%
- Diagnose afhankelijkheid of misbruik: onbekend
- Zoekt hulp met cocaïne als primaire verslaving: 7.295
Bron: Trimbos
Alcohol, cannabis en kalmerings- of slaapmiddelen worden gerekend tot de dempende of verdovende middelen.
Cocaïne en tabak behoren tot de stimulantia en zijn oppeppende drugs.
Als er een vermoeden bestaat van drugs- of alcoholgebruik in het verkeer kan de politie een speekseltest laten uitvoeren. Is de uitslag positief dan kan de politie bloed afnemen om aan te tonen wat het gehalte van de stof in het bloed is.
Als er onder invloed is gereden dan kan er een boete of straf opgelegd worden en kan er een rijgeschiktheidskeuring volgen bij het CBR.
Alcohol is opgenomen in de Drank- en Horecawet. In deze wet staan regels voor het verkopen van drank met 0,5% alcohol of meer. Zo mag alcohol alleen verkocht worden aan volwassenen (18 jaar en ouder). Daarnaast zijn er regels voor medewerkers bij de verkoop van alcohol op de werkplek.
Tabak valt onder de tabakswet. Dit betekent dat tabak in Nederland is toegestaan onder een aantal voorwaarden. Het mag alleen verkocht worden aan volwassenen (18 jaar en ouder), reclame voor tabak is verboden, er moeten waarschuwingsteksten op de verpakking staan en het mag alleen in een beperkt aantal winkels verkocht worden.
In Nederland is het in bezit hebben van of het handelen in cannabis of cocaïne verboden volgens de Opiumwet. Dit betekent dat het bezit van cannabis of cocaine wettelijk gezien strafbaar is. Ook veel slaap- of kalmeringsmiddelen waaronder benzodiazepinen zijn opgenomen in de Opiumwet vanwege de kans of misbruik en verslaving.
Verslaving met andere stoornissen
Veel mensen met een verslaving hebben onderliggende psychische problemen en andersom. Daarnaast kan er sprake zijn van meerdere verslavingen tegelijkertijd. Zo kan iemand tegelijkertijd lijden aan een alcohol- en drugsverslaving en een psychische stoornis.
Het is vaak punt van discussie of iemand met een psychische stoornis een grotere kans heeft op verslaving of dat een verslaafd persoon vatbaarder is voor een psychische stoornis. Bij een behandeling dient echter altijd zowel de verslaving als de psychische stoornis behandeld te worden.
Veel voorkomende psychische problemen of stoornissen bij verslaving
- Angst
- Depressie
- Schizofrenie
- PTSS
- Eetstoornis
- ADHD
- Persoonlijkheidsstoornis
Hoe herken je verslaving?
Een verslaving kan ieder mens anders beïnvloeden. De zichtbare en onzichtbare symptomen van verslaving verschillen en zijn afhankelijk van de drugs die worden gebruikt. Elke vorm van verslaving wordt echter gekenmerkt door een obsessief of dwangmatig gebruik van een middel of bezigheid. Dit zorgt ervoor dat je je anders gedraagt met doorgaans negatieve gevolgen voor jezelf en je omgeving. Als je verslaafd bent kun je bijvoorbeeld meer risicovol gedrag vertonen en je normale activiteiten zoals school of je werk verwaarlozen. Vaak ontstaan er problemen met persoonlijke relaties zoals je partner of je familie. Op de langere termijn verandert ook je uiterlijk als je verslaafd bent en kun je lichamelijke of psychische problemen ontwikkelen. Uiteindelijk zijn het vaak de directe naasten van een verslaafde die zich zorgen maken en aan de bel trekken. Lees meer over verslaving in je relatie of gezin.
Herken je de symptomen van verslaving?
Aarzel niet en neem vandaag nog contact op met The Home Clinic. Wij kunnen je helpen.
Symptomen van verslaving
Bij een vermoeden op drugsgebruik en verslaving helpt het als je de symptomen kunt herkennen. Dit is voor elk middel anders maar er zijn enkele overeenkomsten.
Fysiek
Fysieke symptomen kunnen onderverdeeld worden in symptomen tijdens gebruik, symptomen na uitwerking van het middel, symptomen bij overdosering en symptomen van langdurig drugsmisbruik en verslaving
- Symptomen tijdens gebruik: deze symptomen variëren van kalmerend en ontspannend naar energiek en oppeppend afhankelijk van het middel dat is gebruikt. Bij cocainegebruik heeft iemand bijvoorbeeld een verhoogd energieniveau en lijkt onvermoeibaar. Bij ontspannende middelen zoals alcohol of cannabis is iemand langzaam, lang van stof en kan verliefd tot klef gedrag vertonen.
- Symptomen na uitwerking van het middel: als een drug uitwerkt treedt er bijna altijd een tegenovergestelde reactie op. Extreme vermoeidheid, depressiviteit of een verhoogde agitatie kunnen bijvoorbeeld symptomen zijn van een crash nadat cocaïne is uitgewerkt. Bij alcohol en cannabis is iemand juist snel opgefokt, ongeduldig en kan afstandelijk en onrustig gedrag vertonen.
- Symptomen bij overdosering: overdosering kan bij bepaalde (combinatie van) middelen zeer gevaarlijk zijn. Flauwvallen, acute ademhalingsproblemen of hartproblemen zijn bijvoorbeeld enkele symptomen van overdosering.
- Symptomen van langdurig drugsmisbruik en verslaving: toegenomen tolerantie en lichamelijke afhankelijkheid zijn veel voorkomende symptomen van verslaving. Andere lichamelijke symptomen zijn onder meer verminderde energie en afgenomen vermogen om te focussen. Deze zijn afhankelijk van het middel dat wordt gebruikt. Verslaving kan ook problemen met de bloeddruk, hartslag en geheugen veroorzaken.
Psychologisch en emotioneel
Mensen met een verslaving hebben vaak een slechte geestelijke gezondheid en verslaving kan bestaande psychische stoornissen verergeren of nieuwe stoornissen veroorzaken.
Mensen met een verslaving lijden, voelen zich vaak eenzaam en geïsoleerd uit het leven. Ze verliezen interesse in hobby's en activiteiten die ze ooit leuk vonden en verbreken of verwaarlozen relaties met vrienden en familie. Gevoelens van verdriet, eenzaamheid en wanhoop komen vaak voor.
Een persoon die aan een verslaving lijdt, verliest zijn persoonlijke doelen en ambities. Mensen met een verslaving leiden vaak een saai leven. Verder veroorzaakt hun gedrag pijn en leed bij familie en vrienden.
Onder meer depressie en angst komen veel voor bij mensen met een verslaving en zelfmoordcijfers zijn hoog onder verslaafden.
Sociaal en maatschappelijk
Of het nu gaat om het kopen van drugs, gokken of dwangmatig winkelen, de meeste mensen met een verslaving krijgen op sociaal en maatschappelijk vlak problemen.
Vaak ontstaan er financiële problemen, onder meer door een onvermogen om een betrouwbaar inkomen te verdienen. Mensen die alcohol of drug misbruiken of dwangmatig gedrag vertonen, kunnen misschien nog een tijd op het werk of op school functioneren, maar uiteindelijk worden de prestaties slechter naarmate de verslaving vordert.
Verslaafden kunnen ook risicovol gedrag gaan vertonen. Ze kunnen stelen om hun verslaving te ondersteunen, onder invloed van drugs gevaarlijke risico's nemen met een verhoogde kans op ongelukken of ziektes (bijvoorbeeld riskant gedrag op de weg of seksueel gedrag.
Tolerantie versus verslaving
Bij sommige mensen die een middel herhaaldelijk gebruiken kan er tolerantie ontstaan. Er hoeft dan nog geen sprake te zijn van een verslaving. Tolerantie komt bijvoorbeeld ook voor bij bepaalde voorgeschreven medicatie.
Tolerantie verwijst naar een fysieke aanpassing van het lichaam, waarbij iemand steeds meer middelen of drugs nodig heeft om hetzelfde effect te bereiken. Tolerantie is daarmee wel een kenmerkend symptoom van verslaving, maar een verhoogde tolerantie betekent dus niet altijd dat iemand verslaafd is.
Bij tolerantie kan er sprake zijn van een fysieke afhankelijkheid. Er kunnen dan ontwenningsverschijnselen optreden als iemand plotseling stopt met een middel.
Oorzaken van verslaving
Op het eerste gezicht wordt een verslaving veroorzaakt door fysieke veranderingen in de hersenen waardoor het lichaam naar bepaalde stoffen of gedrag verlangt en negatief reageert wanneer het dit niet ontvangt. Op een dieper niveau leveren genetische en omgevingsrisicofactoren een belangrijke bijdrage aan verslaving.
Genetische risicofactoren
Verslaving doet soms in hele families zijn vernietigende werk. Er zijn verschillende genetische eigenschappen die het risico op verslaving verhogen. Zo reageert de één lichamelijk anders op een (verslavende) stof dan een ander en heeft de één ook meer de neiging tot dwangmatig of risicovol gedrag dan de ander. Het is dan de combinatie van deze factoren waardoor iemand meer gevoelig is voor verslaving dan een ander.
Omgevingsrisicofactoren
Omgevingsfactoren spelen bijna net zo'n grote rol bij verslaving als genetische factoren. Kinderen die zijn grootgebracht in een risicovolle omgeving, bijvoorbeeld in gezinnen waar drugs- of alcoholgebruik vaak voorkomt, hebben meer kans om later in hun leven een verslaving te ontwikkelen. Daarnaast hebben mensen die zijn blootgesteld aan traumatische gebeurtenissen een grotere kans om een verslaving te ontwikkelen.